Alp Valüna

Leuke verfrissing, die ook gemakkelijk te bereiken is met een kinderwagen in slechts 45 minuten vanaf de voetgangersbrug. Vooral de heerlijke alpenkaas is een aanrader en u kunt er een paar sneetjes mee naar huis nemen. Meer informatie is hier beschikbaar: tourismus.li/lie/ort/Alp%20Valüna

Valuna
Alp in de zuidelijke (bovenste) Samina-vallei (Valorschtal), gemeente Triesen; 498 hectare, waarvan 130 hectare productieve weilanden. Grenzen Gritsch (Schaan), Gapfahl (Balzers/Mäls), Steg en Alpelti (Triesenberg) en Pradamee/Hahnenspiel (Vaduz). Naast Valünasäss (1409 m boven zeeniveau) omvat Valüna nog twee andere alpine niveaus: Waldboda (1557 m boven zeeniveau) en Obersäss (1646 m boven zeeniveau). Naam Valorsch uit het oude Reto-Romaanse valüglia (kleine vallei).
Voor het eerst vermeld in 1378 (vallúl), toen graaf Heinrich V van Werdenberg-Sargans-Vaduz zijn Alp Valüna met de landgoederen Drasgimiel (Alpelti) en Schädlersboden (Chleistäg) verkocht aan de dorpsgemeenschap Triesen. Valüna had dit al eerder gebruikt (waarschijnlijk als leengoed). In 1403 gaven de inwoners van Triesen de Alpelti en in 1406 de Chleistäg aan enkele mensen uit Triesenberg als erfelijk leengoed; In 1615 gingen de Chleistäg en in 1665 de Alpelti volledig over op de Triesenbergers. In 1600 werden de weilanden Schafbleikin en Messweid en in 1659 de Platta verkocht aan Mäls (Alp Gapfahl), en in 1610 de Heidböchel aan Triesenberg. Omgekeerd kocht Triesen in 1651 de Waldboda van graaf Franz Wilhelm von Hohenems, die hij net als enkele andere stukken bos kapte (1600, 1647, 1663).
Van 1595 tot 1718 werd de Valüna toegewezen aan de kameraden in het benedendorp Triesner, en de Alp Lawena aan die in het bovendorp. Het kadaster uit 1809 vermeldt alle burgers van de gemeente Triesen als eigenaren van Valüna, met uitzondering van de Hintersassen. Volgens de Triesen Alp-statuten van 1867 was de gemeente de eigenaar; sinds 2004 is het de nieuw opgerichte Triesen Citizens' Cooperative.
Triesen verdedigde zichzelf meerdere malen met succes tegen buitenlandse aanspraken op alpenrechten in de Valüna: in 1493 tegen baron Ludwig von Brandis, in 1684 tegen graaf Ferdinand Karl von Hohenems en in 1762 tegen het Oostenrijkse baljuwschapsbestuur in Feldkirch en de gemeente Balzers/Mäls. Grens- en gebruiksconflicten met Gapfahl (1440, 1636, 1899) en Gritsch (1474, 1601, 1602, 1608, 1942) kwamen veelvuldig voor. Bovendien wogen verschillende conflictgevoelige dienstverbanden op de Valüna, naast doorgangsrechten, vooral het recht op sneeuwontsnapping ten gunste van de Alpelti, Gapfahl en Gritsch, evenals de rechten op houtaankoop ten gunste van Gapfahl (tot 1984) en Gritsch.
In 1815 classificeerde gouverneur Josef Schuppler Kuhalp Valüna als de beste alp van Liechtenstein. Volgens het kadaster van Brandis (rond 1509/17) moest ze 2 kwart reuzel en 8 kaas betalen als vogelwei (vervangen in 1861). Het weiden van buitenlands vee voor rente werd al in 1493 gedocumenteerd. Toen het kadaster in 1809 werd aangelegd, werd het maximale bedrag van de Valüna vastgesteld op 100 stuks; het is in de loop van de 19e eeuw toegenomen en bedraagt sinds 1997 185 grootvee-eenheden. In 1892 werden 203 koeien en 35 runderen gefokt, in 2004 55 koeien met en 61 zonder kaas en 135 kalveren en runderen. Er waren vaak paarden, varkens en, tot ongeveer 1960, schapen op grote hoogte in de Valüna. Tot 1945 waren er twee zuivelfabrieken op Valünasäss (sindsdien één), en een andere op Waldboda tot 1957. De productie bedroeg in 1891 71.862 kg melk, 2.385 kg boter en 5.410 kg kaas, en in 2003 was dit 48.207 kg melk, 3.239 kg vette kaas en 1.385 kg zure kaas. De gemeenschap voerde de alpine activiteiten tot 1957 in eigen beheer uit. Vanaf dit jaar verhuurde ze de Valüna, samen met de voor- en achterweiden van Matruala, Forst en Scherris, eerst aan de Triesen Alpine Users' Cooperative en vervolgens aan particulieren.
In Valüna werd in 1493 melding gemaakt van een kaasmakerij, in 1602 een “Stafel” (alpenhut/stal), in 1651 hutten en een “Rinderstafel”. In 1792/93 verwoestte een lawine twee berghutten. Ze werden herbouwd in 1793. Twee stallen die in 1876/77 in de Säss werden gebouwd, werden in 1945 door een lawine verwoest, samen met de twee melkhutten uit 1793. De huidige melkhut en -stal werden tussen 1945 en 1947 gebouwd (in de jaren zeventig werd een mechanisch melksysteem geïnstalleerd, in 2001 werd een melkstal geïnstalleerd en het gebouw werd gerenoveerd in overeenstemming met de hygiënevoorschriften van de EER). Uiterlijk in de 19e eeuw bestonden er op Waldboda een melkhut en een stal. Het huidige gebouw, gebouwd in 1945, werd tijdelijk verhuurd voor vrijetijdsdoeleinden nadat de zuivelfabriek in 1957 stopte; Sinds de renovatie in 2003 heeft het weer dienst gedaan als herdershut. Van 1865 en 1870 tot een lawine in 1999 bestonden er ook een melkhut en een stal op de Obersäss, voor het eerst genoemd in 1651.
Het oude alpenpad over de Kulm werd vanaf de jaren 1860 vervangen door mobiele wegen; De bouw van het traject Sücka-Valüna vond plaats in 1869. In 1969 begon de renovatie van het berggebied in Valüna. Het hoge jachtgebied van Valüna omvat ook Gritsch, Gapfahl, Alpelti en Chleistäg (1289 ha). De Valünevallei is een populair wandel- en langlaufgebied.

Hier kunt u iets eten en drinken kopen en even ontspannen voordat u verder gaat.